Na pierwszym szczycie w Nowym Jorku, w którym uczestniczyli przywódcy Stanów Zjednoczonych i pięciu krajów Azji Centralnej, Waszyngton zapowiedział zwiększenie kwoty środków przeznaczanych na bezpieczeństwo regionu, pomoc pięciu krajom w zagospodarowaniu złóż minerałów i wzmocnieniu ich bezpieczeństwa energetycznego.
19 września po raz pierwszy w Nowym Jorku przywódcy USA i krajów Azji Centralnej spotkali się na szczycie C5+1. Spotkanie odbyło się podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Oprócz prezydenta USA Joe Bidena i sekretarza stanu Anthony’ego Blinkena w szczycie uczestniczyli prezydent Kazachstanu Kassym-Żomart Tokajew, prezydent Kirgistanu Sadyr Żaparow, prezydent Tadżykistanu Emomali Rahmon, prezydent Turkmenistanu Serdar Berdimuhamedow i prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew.
USA ogłosiły, że zwiększą kwotę przeznaczaną na bezpieczeństwo Azji Centralnej, pomogą pięciu krajom regionu w zagospodarowaniu złóż surowców mineralnych i wzmocnią ich bezpieczeństwo energetyczne. Według służby prasowej Białego Domu Biden nazwał spotkanie z przywódcami pięciu krajów Azji Środkowej „momentem historycznym”.
Rozwój współpracy i inwestycji
„Będziemy nadal rozwijać i wzmacniać nasze długoterminowe, bliskie stosunki między krajami Azji Środkowej a Stanami Zjednoczonymi, oparte na zachowaniu suwerenności, niepodległości i integralności terytorialnej. Zasady te są ważniejsze niż kiedykolwiek i dzisiaj będziemy podnosić naszą współpracę na nowy poziom” – powiedział amerykański prezydent.
Jak poinformowała służba prasowa Białego Domu, Biden obiecał kontynuować współpracę z krajami regionu w kwestiach bezpieczeństwa granic i walki z terroryzmem. Rząd USA twierdzi, że jest zainteresowany stworzeniem sprzyjającego środowiska dla wzmacniania relacji handlowych i inwestycyjnych pomiędzy gospodarką Azji Centralnej a amerykańskimi prywatnymi przedsiębiorstwami. Oprócz formatu dyplomatycznego „C5+1” Biały Dom chce rozwijać platformę biznesową. W tym celu Agencja Rozwoju Międzynarodowego Stanów Zjednoczonych (USAID) zorganizuje w październiku tego roku spotkanie w Azji Środkowej, aby „omówić konkretne działania na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego”.
Stany Zjednoczone proponują pięciu krajom Azji Środkowej prowadzenie dialogu na temat zagospodarowania bogatych złóż minerałów. Biały Dom twierdzi, że środki te stanowią część wsparcia USA dla rozwoju i inwestycji Korytarza Transkaspijskiego – szlaku handlowego z Chin do Europy omijającego Rosję i przebiegającego przez Azję Centralną i Kaukaz Południowy. Wolumen przewozów towarowych na tej trasie (korytarz środkowy) w 2022 r. wzrósł trzykrotnie, a w pierwszej połowie tego roku niemal dwukrotnie w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Po rozpoczęciu przez Moskwę wojny agresywnej z Ukrainą i nałożeniu sankcji na Rosję część ładunków z Chin do Europy zaczęła omijać Rosję.
Co z reżimem sankcyjnym?
Partnerstwo na rzecz rozwoju globalnej infrastruktury i inwestycji przyczyni się do integracji gospodarczej i stabilności regionu – informuje administracja prezydenta Bidena. Służba prasowa Prezydenta Kazachstanu Kassyma-Żomarta Tokajewa napisała, że „podczas spotkania nacisk położono na kwestię współpracy gospodarczej, możliwości zagospodarowania przez amerykańskie firmy ważnych surowców mineralnych, odnawialnych źródeł energii, przemysłu przetwórczego i innych obszary.”
Przed szczytem w USA część kazachskich mediów napisała, że jednym z głównych tematów szczytu będzie kwestia utrzymania reżimu sankcji nałożonych na Rosję, gdyż oba kraje uczestniczące w szczycie są członkami Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej i mają otwartą granicę celną z Rosją. W oficjalnym komunikacie Białego Domu nie ma żadnej informacji na temat kwestii nienaruszenia sankcji nałożonych na Rosję przez państwa Azji Centralnej podczas szczytu. Eksperci są jednak zgodni, że kwestia ta mogła być omawiana za zamkniętymi drzwiami. Kraje zachodnie są zaniepokojone doniesieniami o dostawach towarów objętych sankcjami nałożonymi na Rosję przez kraje sąsiadujące, w tym kraje Azji Centralnej, które są gospodarczo zależne od Moskwy.
Przed zakończeniem szczytu prezydent Biden powiedział, że w najbliższej przyszłości może spotkać się z prezydentami pięciu krajów regionu w jednym z tych krajów. Do tej pory żaden z amerykańskich prezydentów podczas sprawowania urzędu nie odwiedził żadnego z pięciu krajów Azji Centralnej.
