Niedawno przywódca Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew złożył jednodniową wizytę w Iranie. Głównym tematem rozmów na najwyższym szczeblu było omówienie współpracy w sektorze transportu i łączności. Uzbekistan otrzyma bezpośredni dostęp do portu Chabahar nad Morzem Arabskim.
Dla Teheranu ważna jest realizacja wspólnych projektów w Azji Centralnej w różnych dziedzinach, w tym technologii i nauki. Może to spowodować konflikt interesów między Teheranem a Ankarą, która ściśle współpracuje z państwami Azji Centralnej i nie chciałaby widzieć poważnego konkurenta na tym polu.
To pierwsza wizyta prezydenta Uzbekistanu w Iranie od 20 lat. Władze obu krajów nazwały to historycznym wydarzeniem. Jednak merytorycznie rozmowy są ważne nie tylko dla wzmocnienia relacji uzbecko-irańskich, ale także dla całego regionu.
Rozmowy o zwiększeniu wolumenu wymiany handlowej
Irański biznes, szczególnie w ostatnim roku, jest dość aktywny w Azji Centralnej. Dało się to zauważyć po wizycie prezydenta Iranu Ebrahima Raisiego w Samarkandzie we wrześniu 2022 r., gdzie wziął udział w szczycie Szanghajskiej Organizacji Współpracy, przeprowadził rozmowy z prezydentem Uzbekistanu Szawkatem Mirzijojewem oraz spotkał się z przywódcami innych państw regionu .
Podczas rozmów w Iranie szefowie obu państw przeanalizowali przebieg osiągniętych wcześniej porozumień i omówili kilka kluczowych kwestii, w tym stanowisko Teheranu i Taszkentu w sprawie porozumienia afgańskiego. Obie strony doszły do wniosku, że mają podobne poglądy na ten problem, co stwarza podstawy do współpracy obu krajów w tej dziedzinie. Mirzijojew i Raisi wyznaczyli swoim rządom cel zwiększenia wymiany handlowej z obecnych 435 mln USD do 3 mld USD.
Ważny port
Irański port Chabahar może stać się kluczowym punktem korytarza Północ-Południe. Interesy obu stron zbiegają się w tym kierunku. Iran realizuje obecnie swoją koncepcję Drogi na Wschód, która ma na celu rozwój powiązań gospodarczych i politycznych z Azją Środkową, Afganistanem i Pakistanem. W tym kontekście Iran dąży do aktywnej ekspansji poprzez swoją obecność gospodarczą w Azji Centralnej. Taszkent jest również zainteresowany rozwojem korytarzy transportowych prowadzących do portów na Oceanie Indyjskim i otwierających drogę do krajów Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz Afryki.
Port Chabahar ma ogromny potencjał, dlatego Teheran zaoferował Taszkentowi aktywną wspólną współpracę w jego rozwoju. Istnieje jednak kilka problemów, którymi należy się zająć, aby odblokować pełny potencjał tego portu. Przede wszystkim konieczne jest dokończenie budowy linii kolejowej Chabahar-Zakhidan, aby połączyć port Chabahar z resztą irańskiej sieci kolejowej, zarówno istniejącej, jak i planowanej. W ramach współpracy transportowej i tranzytowej konieczne jest również zwiększenie przepustowości przejścia granicznego Tejen-Serakhs. Na stacji Serakhs konieczne jest stworzenie możliwości przestawiania wagonów z szerszego toru radzieckiego na wąski tor irański.
Rywalizacja Iranu z Turcją?
Jak zauważył ajatollah Said Ali Chamenei, podstawy współpracy między Iranem a Uzbekistanem mogą wykraczać poza handel i transport. „Możemy mieć dalszą współpracę poprzez różne inicjatywy w nauce, technologii i innych sektorach.” – podkreślił Najwyższy Przywódca Iranu, zauważając, że rozszerzenie stosunków irańsko-uzbeckich ma „jakichś przeciwników”, uważa, że decyzje powinny być podejmowane w oparciu o interesy obu stron.
Czy miał na myśli kraje Zachodu lub sąsiednią Turcję, z którymi Iran ma konflikty o sytuację na Kaukazie Południowym i której w ciągu ostatnich 5-6 lat aktywność w Uzbekistanie i w całym regionie Azji Środkowej zwiększyła się znacząco, nie określił. Dziś liczba tureckich przedsiębiorstw z kapitałem tureckim w Uzbekistanie rośnie. Turcja znalazła się w pierwszej trójce, przegrywając tylko z Rosją i Chinami, podczas gdy pięć lat temu jej wyniki były mizerne.
Duży postęp dokonał się na polu instytucjonalnym – Rada Turecka została przekształcona w Organizację Państw Tureckich, która ma poważne perspektywy współpracy gospodarczej i politycznej, a także rozwoju współpracy wojskowo-technicznej. Bardzo ważne jest dla Turcji i Iranu, aby sprzeczności na Kaukazie Południowym nie rozprzestrzeniły się na Azję Środkową, gdzie oba kraje będą konkurować i wchodzić w interakcje. Niemniej jednak staje się jasne, że zarówno Turcja, jak i Iran, aktywnie wkraczają do Azji Środkowej, umieszczając swoje inwestycje i technologie.
