Armenia coraz częściej zwraca się do Indii o wsparcie wojskowe, dokonując znacznych zakupów indyjskich systemów uzbrojenia, w tym systemu obrony powietrznej Akasz-1S, w ramach podpisanego w 2020 r. partnerstwa obronnego o wartości 2 mld USD. Zwrot Armenii w kierunku Indii oznacza odejście od tradycyjnej zależności od rosyjskich dostaw, częściowo napędzanych napięciami związanymi z zaangażowaniem Rosji na Ukrainie i rzekomymi opóźnieniami w dostawach broni dla Erywania.
Pogłębiające się więzi Indii z Armenią zapewniają im strategiczny przyczółek na Kaukazie Południowym, przeciwdziałając wpływom Pakistanu i Turcji w regionie, a jednocześnie wzmacniając ich połączenia z rynkami europejskimi i euroazjatyckimi.
W sierpniu poinformowano, że Armenia otrzyma opracowany przez Indie system rakietowy obrony powietrznej Akasz-1S jeszcze w 2024 roku. Armenia, która w 2022 r. złożyła zamówienie na 15 systemów rakietowych Akasz za 720 mln dolarów, będzie pierwszym zagranicznym nabywcą platformy. Systemy Akasz-1S, które dostarczy indyjska firma Bharat Dynamics Limited, zapewniają niezawodną ochronę przed zagrożeniami powietrznymi, takimi jak myśliwce, pociski kierowane i drony. Współpraca wojskowa między New Delhi a Erywaniem wciąż się pogłębia, a Armenia stała się największym importerem broni z Indii w ciągu ostatnich czterech lat.
Nowe dostawy i nowi przedstawiciele
W raporcie indyjskiego Ministerstwa Finansów czytamy, że Armenia stała się największym importerem broni z Indii po zawarciu umów na zakup wieloprowadnicowych systemów rakietowych Pinaka i systemów przeciwlotniczych Akasz. W raporcie stwierdzono ponadto, że „całkowita wielkość zakupów broni przez Armenię z Indii osiągnęła 600 milionów dolarów na początku bieżącego [roku finansowego] 2024-25”. W ramach wielomilionowych kontraktów obronnych New Delhi zobowiązało się do dostarczania armii armeńskiej indyjskich haubic, rakiet przeciwpancernych i sprzętu antydronowego. Pogłębiająca się współpraca obronna między Indiami a Armenią odzwierciedla strategiczne wysiłki obu krajów na rzecz przekształcenia regionalnych sojuszy, ponieważ Armenia szuka alternatyw dla rosyjskiego wsparcia wojskowego, a Indie starają się rozszerzyć swoje wpływy geopolityczne na Kaukazie Południowym.
W 2023 roku Erywań podjął decyzję o mianowaniu attaché obrony w swojej ambasadzie w New Delhi, co miało na celu zacieśnienie współpracy wojskowej z Indiami. Decyzja zapadła po tym, jak Armenia podpisała w 2022 r. kilka umów obronnych z indyjskimi producentami broni. Transakcje, które opiewały na łączną kwotę 245 milionów dolarów, obejmowały zakup indyjskich systemów rakietowych wielokrotnego startu, rakiet przeciwpancernych i amunicji. Armeński attaché wojskowy będzie rzekomo koordynował istniejące programy obronne między oboma krajami. Obecność armeńskiego attaché obronnego w Indiach pozwoli Erywaniowi i New Delhi prowadzić współpracę wojskową w sposób bardziej oficjalny i dyplomatyczny.
Wcześniej Armenia była w dużym stopniu uzależniona od Rosji w zakresie dostaw broni i amunicji. W ciągu ostatniej dekady Rosja była największym eksporterem broni do Armenii, odpowiadając za 94 proc. głównego importu broni do Armenii w latach 2011-2020. W tym okresie Moskwa dostarczała do Erywania transportery opancerzone, systemy obrony powietrznej, wieloprowadnicowe wyrzutnie rakietowe i czołgi. Dodatkowo w 2016 roku Rosja dostarczyła pociski balistyczne krótkiego zasięgu Iskander o szacowanym zasięgu 300 kilometrów. W 2019 roku Moskwa dostarczyła też Armenii cztery samoloty bojowe Su-30SM, znacznie wzmacniając jej zdolności uderzeniowe.
Erywań poszukuje alternatywnych dostawców częściowo ze względu na rosnące napięcia z Moskwą w związku z trwającą wojną Kremla przeciwko Ukrainie. W lutym premier Armenii Nikol Paszynian powtórzył stanowisko Erywania w sprawie wojny na Ukrainie, mówiąc: „Armenia nie jest sojusznikiem Rosji w kwestii Ukrainy i jest to nasze szczere stanowisko”. Umowy obronne podpisane między Armenią a Indiami mogą budzić zdziwienie w Moskwie, ponieważ podważają one status Rosji jako głównego dostawcy broni i amunicji do Armenii. W 2022 roku Paszynian, nie wymieniając Rosji z nazwy, powiedział: „Nasi sojusznicy nie dostarczyli broni Armenii pomimo podpisanych z nimi umów w ciągu ostatnich dwóch lat”.
Pogłębiające się indyjsko-armeńskie więzi obronne nie są pozbawione własnych aspektów geopolitycznych. Stosunki między Indiami a Armenią zacieśniły się po wojnie karabaskiej w 2020 r., podczas której Pakistan zdecydowanie poparł Azerbejdżan przeciwko Armenii. W październiku 2020 r. Paszynian twierdził, że pakistańskie siły specjalne walczą u boku armii azerbejdżańskiej przeciwko Armenii w konflikcie o sporny region Karabachu. Islamabad odrzucił jednak to twierdzenie jako „bezpodstawne i nieuzasadnione”. Krytycy w Indiach dostrzegli jednak paralelę między regionem Karabachu a spornym regionem Kaszmiru między Indiami a Pakistanem – o który dwaj południowoazjatyccy rywale stoczyli trzy wojny od czasu ich powstania w 1947 roku. Turcja głośno poparła stanowisko Pakistanu w sprawie Kaszmiru, a Pakistan w zamian stanął po stronie Turcji we wspieraniu Azerbejdżanu w sporze karabaskim przeciwko Armenii.
Krok Indii w stronę EUG?
Indie wzmacniają militarną siłę Armenii, dążąc do przekształcenia Erywania w strategicznego partnera na Kaukazie Południowym. Armenia stała się największym zagranicznym odbiorcą indyjskiej broni w 2020 r., po tym jak łączny wolumen kontraktów obronnych zawartych z Indiami oszacowano na 2 mld dolarów. Armenia stała się też pierwszym zagranicznym operatorem systemu Akasz SAM. Dodatkowym bodźcem do tego były wcześniejsze działania Pakistanu na Kaukazie Południowym. W 2017 roku Pakistan podpisał trójstronne porozumienie o współpracy regionalnej z Azerbejdżanem i Turcją. Jak wspomniano wcześniej, w 2020 roku Islamabad stanął po stronie Ankary we wspieraniu Azerbejdżanu w wojnie przeciwko Armenii o Karabach. Trzy kraje podpisały w 2021 r. „trójstronną deklarację z Islamabadu”, aby okazać solidarność z Azerbejdżanem po wojnie. Indie w odpowiedzi stworzyły własny trójstronny format współpracy z Armenią i Iranem w zakresie komunikacji i zarządzania zasobami.
W 2023 roku Asif Iqbal, prezes Indyjskiej Organizacji Handlu i Gospodarki, stwierdził: „Indie przygotowują się do zostania krajem obserwatorem EUG w 2024 roku. Ta okoliczność pozwoli nam pogłębić współpracę z Armenią na wszystkich płaszczyznach, w tym w dziedzinie obronności”. Indie negocjują obecnie umowę o wolnym handlu z Euroazjatycką Unią Gospodarczą (EUG) i mogą szukać kolejnych możliwości wzmocnienia strategicznego partnerstwa z Armenią. W szybko zmieniających się realiach geopolitycznych regionu indyjscy przywódcy cenią Armenię jako strategicznego sojusznika. New Delhi postrzega Erywań jako potencjalną część przyszłych szlaków tranzytowych do krajów UE.
Rosnąca współpraca obronna między Indiami a Armenią podkreśla zmieniającą się dynamikę geopolityczną w regionie, w której oba kraje dążą do rozszerzenia swoich wpływów strategicznych. Dla Armenii partnerstwo z Indiami oferuje nie tylko zaawansowane zdolności wojskowe, ale także nową dyplomatyczną i gospodarczą drogę do większej niezależności i bezpieczeństwa regionalnego, ponieważ Erywań stara się zmniejszyć swoją zależność od Rosji. Dla Indii więzi te stanowią przyczółek na Kaukazie Południowym, oferując potencjalny dostęp do strategicznych korytarzy tranzytowych i wzmacniając ich obecność w regionie, w którym już działają rywale, tacy jak Pakistan i Turcja. W miarę pogłębiania się tych relacji oba kraje przygotowują się do wzajemnego wykorzystywania swoich mocnych stron w coraz bardziej wielobiegunowym świecie.
