Kraje Azji Środkowej muszą być przygotowane i mieć określony plan A i plan B. W przypadku pokonania Rosji kraje Azji Centralnej będą w stanie uzyskać względną niezależność, ale jej zwycięstwo zwiększy stopień zależności od Federacji Rosyjskiej. Są plusy i minusy.
Konsekwencje wojny odbiły się na wielu krajach świata w postaci rosnących cen energii i żywności, problemów z dostępem do międzynarodowych rynków kapitałowych itp. W obliczu wyzwań politycznych, dyplomatycznych i gospodarczych państwa opracowują dla siebie różne opcje.
Tadżykistan nie spieszy się z określeniem swojego stanowiska w sprawie wojny na Ukrainie, oficjalne Duszanbe nie wydał żadnych oficjalnych oświadczeń.
Z kim jest Tadżykistan?
Niedawno media, powołując się na wypowiedzi rosyjskiego ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa, podały, że Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Japonia domagają się od krajów Azji Centralnej odmowy współpracy z Moskwą. Zdaniem Ławrowa rządy państw Azji Centralnej są zmuszone liczyć się z takimi zagrożeniami.
„Nie nalegamy, aby wszyscy przedsiębiorcy w każdym z naszych zaprzyjaźnionych państw przychodzili rano na trybuny i mówili: Jesteśmy przeciw sankcjom antyrosyjskim. Wystarczy nam, że żaden z nich nie przystąpił do sankcji.” – powiedział. Neutralność Tadżykistanu jest optymalną opcją, zwłaszcza, że Duszanbe musi uważnie monitorować sytuację i nie tworzyć sztucznych problemów od zera. Trzeba zrozumieć, że nie należy igrać z losem Tadżyków, którzy są na emigracji zarobkowej.
W związku z tym niezwykle ważne jest, aby Tadżykistan nie był postrzegany jako zwolennik któregoś ze skonfliktowanych krajów, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo nałożenia sankcji. To oczywiście może wpłynąć na gospodarkę i bezpieczeństwo społeczne ludności.
Jeśli Rosja przegra…
Jeśli strony wrócą do przedwojennych granic i zasiądą do stołu negocjacyjnego, będzie to strata dla Rosji, ponieważ jej naród nie wybaczy władzom bezsensownej śmierci ludzi i uczynienia z Rosji kraju zbójeckiego. Można zaobserwować geopolityczne i wojskowo-strategiczne osłabienie Rosji, co stwarza pewne szanse na zdystansowanie się krajów Azji Centralnej z tego kraju i zająć bardziej suwerenną pozycję w polityce zagranicznej.
Obecnie obserwujemy renesans pewnego rodzaju kontaktów Tadżykistanu i Azji Centralnej z innymi graczami – regionalnymi i globalnymi, próby budowy alternatywnych szlaków transportowych i logistycznych. W tym przypadku jest szczególny problem związany z migrantami zarobkowymi, w tym Tadżykami, bo uruchomienie takiego procesu może zamknąć rynek pracy tego kraju dla migrantów tadżyckich na co najmniej kilka lat.
Kolejnym problemem dla Tadżykistanu jest sprzedaż głównych towarów eksportowych (aluminium i bawełna), które do tej pory trafiały do Europy przez Rosję. Początek wojny utrudnił transport towarów przez terytorium Federacji Rosyjskiej, a w przypadku porażki Rosji – restrykcje towarowe dla Tadżykistanu zostaną zaostrzone. Porażka Rosji w wojnie mogłaby przynieść korzyść także Tadżykistanowi, a mianowicie zmniejszenie zależności politycznej Duszanbe od Moskwy. Jest też możliwe, że zwolnione miejsce „starszego brata Tadżykistanu” zajmą Chiny.
Chiny zastąpią Rosję?
Militarne osłabienie Rosji znacznie zmniejsza zdolność tego kraju do zapewnienia bezpieczeństwa Tadżykistanu przed zagrożeniami zewnętrznymi, zwłaszcza przed Afganistanem. Tadżykistan może stanąć przed wyborem: czy wzmacniać siły zbrojne kosztem skromnego budżetu, czy wybrać „nowego partnera strategicznego”. Nie ma wielkiego wyboru i tylko Chiny mogą zastąpić Rosjan, co nie wyjdzie na korzyść, bo w przeciwieństwie do Rosji, Chiny liczą każdy grosz i mogą dużo żądać w zamian za gwarancje bezpieczeństwa. Inną możliwością w przypadku porażki Rosji w regionie może być wzrost wpływów Turcji. Wydaje się, że Turcja pozycjonuje się jako mocarstwo regionalne. Kilka wspólnych inicjatyw tureckojęzycznych krajów regionu rozwinęło się właśnie po wojnie na Ukrainie.
Jest jeszcze inna opcja, że w przypadku porażki Rosji kraje regionu porzucą wszystkich swoich „wielkich braci” i zacieśnią integrację. Idea ta istnieje od lat 90. XX wieku, po rozpadzie Związku Radzieckiego, a jej inicjatorem był Nursułtan Nazarbajew, ówczesny prezydent Kazachstanu. Obecne procesy polityczne pokazały, że walka geopolityczna i dążenia mocarstw światowych w regionie wykraczają poza współpracę gospodarczą. Państwa regionu, w tym Tadżykistan, nie mogą samodzielnie podejmować decyzji i planować swojej teraźniejszości i przyszłości. Oznacza to, że możliwość porzucenia „starszego brata” i „strategicznego partnera” w regionie pozostaje tylko mrzonką.
Co do wariantów przebiegu wojny, można wyciągnąć następujące wnioski: w przypadku klęski Rosji i co za tym idzie – jej ogólnego osłabienia, kraje Azji Centralnej będą mogły zdystansować się od niej i uniezależnić się w swojej polityce zagranicznej. Ale jednocześnie będą musiały zwrócić znacznie większą uwagę na reformy. Zwycięstwo Rosji w tej wojnie, sprawi, że „starszy brat” stanie się silniejszy w regionie, a tym samym wzrośnie poziom zależności od niego. Ale jednocześnie może spaść zaufanie do bezpieczeństwa. W każdym razie kraje Azji Środkowej muszą być gotowe i mieć określoną strategię: plan A i plan B.
