Parafrazując klasyka: Rok 2024 był to dziwny rok, w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakoweś klęski i nadzwyczajne zdarzenia. Na Globalnym Południu szczególnie obrodziło w incydenty na Bliskim Wschodzie, ale oś czasu wypełniły także niemniej istotne, choć może mniej oczywiste wydarzenia z Azji, Afryki oraz Ameryki Południowej.
Zapraszamy na mocno subiektywne podsumowanie mijającego roku w naszym wydaniu.
1. Upadek Bashara Al-Assada
Co się wydarzyło? Mogłoby się wydawać, że zazdrosny o „popularność” księcia ciemności z Jerozolimy, czyli Benjamina Netanyahu, krwawy syryjski dyktator Bashar Al-Assad postanowił przejąć na finiszu żółtą koszulkę lidera wyścigu o najbardziej doniosłe wydarzenie 2024 roku. Sęk w tym, że o ile Bibi przeplatał wielkie sukcesy wstydliwymi porażkami, ale ogólnie rok kończy raczej zadowolony, o tyle rzeźnik z Damaszku jest największym przegranym tego roku, a jego ekspresowy upadek chyba najbardziej niespodziewaną i epicką historią tego roku. Na naszym profilu na portalu 𝕏 śledziliśmy wydarzenia z Syrii na bieżąco i pisaliśmy kilka razy dziennie raporty na temat szybkiego upadku reżimu (co można prześledzić tutaj). Ofensywa przeciwko siłom dyktatora (SAA), prowadzona przez koalicję ugrupowań opozycyjnych z dominującą rolą Hayat Tahrir al-Sham (HTS), ruszyła 27 listopada 2024 roku. W ciągu kilku dni rebelianci przejęli kontrolę nad strategicznymi miastami, takimi jak Aleppo i Hama, a 8 grudnia zdobyli Damaszek, zmuszając Assada do ucieczki z kraju.
Dlaczego to ważne (najważniejsze)? Szybkie zwycięstwo rebeliantów zakończyło długi etap wojny domowej w Syrii, która trwała od 2011 roku i według ONZ pochłonęła blisko 300 tysięcy ofiar. Reżim Assada posypał się jak domek z kart, a jego upadek przyczynił się do zmiany sytuacji strategicznej w rejonie. Wydarzenia w sąsiednim kraju wykorzystał Izrael, który setkami nalotów zniszczył niemal cały arsenał potencjalnie zagrażający Jerozolimie, a Iran oraz Rosja utraciły wpływy w tym państwie – Teheran utracił swój hub logistyczny, dzięki któremu mógł wpływać na organizacje i państwa w regionie, zwłaszcza na Hezbollah oraz Hamas.
2. Zamach ISIS w Moskwie
Co się wydarzyło? Dwa słowa: Dubrowka i “Tenet”. To pierwsze to moskiewski teatr, który padł ofiarą zamachu czeczeńskich separatystów w 2002 roku. Rosyjskie służby “bohatersko” uśpiły i zabiły 40 sprawców – oraz 129 zakładników. “Tenet” z kolei to film akcji w reżyserii Christophera Nolana z 2020 roku, w którym sekwencja otwierająca odtwarza ta wydarzenia. W marcu 2024 okazało się, że także regionalna komórka ISIS miała ten pomysł, bo zaatakował niewielkimi siłami (4 zamachowców) centrum “Crocus” pod Moskwą, w którym znajduje się m.in. opera. Zginęły 145 osoby, rannych zostało ponad 500 osób. Sprawców złapano kolejnego dnia.
Dlaczego to ważne? Rosja, która ma problemy z terroryzmem na południu kraju, dopuściła do niezwykle krwawego ataku na swoich obywateli w samej stolicy. Służby skompromitowały się tragicznym czasem reakcji – zamachowcy mordowali ludzi, nagrywali filmiki, a ostatecznie niemal uciekli z kraju bez walki. Pikanterii dodaje fakt, że USA ostrzegły Rosję ponad 2 tygodnie przed atakiem, co zostało potraktowane przez Putina jako “jawny szantaż”. Czarnym humorem jest, że chyba po raz pierwszy od 2022 roku część polskiego OSINT i rosyjska propaganda mówiły jednym głosem: to nie ISIS! Z tym, że Polacy jako winnych wskazywali rosyjskie służby (rzekoma czarna flaga – sic!) a Rosjanie – Ukraińców. Aha – 3 miesiące później w rosyjskiej Machaczkale zwolennicy ISIS przeprowadzili kolejny zamach… więcej o nim tutaj.
3. Śmierć Nasrallaha i eliminacja całego dowództwa Hezbollahu
Co się wydarzyło? 27 września w ramach operacji „Nowy porządek” IAF zlikwidował przywódcę Hezbollahu, Sayyeda Hassana Nasrallaha. Był to moment kulminacyjny ofensywy sił powietrznych Izraela, które w ciągu zaledwie miesiąca dokonały anihilacji większości kierownictwa wojskowego i politycznego tej libańskiej organizacji. Trzy dni później Izrael rozpoczął ograniczoną operację lądową w Libanie, której celem było zabezpieczenie pasa granicznego, odsunięcie sił Hezbollahu za rzekę Litani i powrót mieszkańców północy Izraela do ich domów. 27 listopada został podpisany rozejm między stronami, a Hezbollah zobowiązał się wycofać z rejonów przygranicznych.
Dlaczego to ważne? Śmierć Nasrallaha i całego kierownictwa Hezbollahu odbiła się echem na możliwościach prowadzenia działań wojennych organizacji, a także pokazała jakimi możliwościami wywiadowczymi dysponuje Jerozolima. „Partia Boga”, klejnot koronny Iranu w Osi Oporu, został skrócony o głowę. Jego możliwości ofensywne jeżeli całkowicie się nie wyczerpały, to przynajmniej zostały mocno ograniczone. Ostatnie wydarzenia z Syrii i utrata korytarza transportowego do Libanu z Iranu dodatkowo powodują, że możliwości odbudowy organizacji przez wsparcie ze strony IRGC stały się wyjątkowe trudne w realizacji. Więcej o tej sprawie przeczytać można tutaj.
4. Otwarcie sprawy RPA vs Izrael w MTS (Haga)
Co się wydarzyło? Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w końcówce stycznia ogłosił, że oskarżenie Izraela przez RPA o ludobójstwo jest jak najbardziej zasadne i zapowiedział pierwsze środki tymczasowe, mające powstrzymać “działania mogące stanowić ludobójstwo”. Oczywiście sąd szybko został określony przez izraelską prasę oraz oficjeli jako antysemicki. Jerozolimskie Centrum Spraw Publicznych w maju nazwał proces nawet “nową sprawą Dreyfusa”. Pomimo trwających czynności sądowych i nakładanych na Izrael środków tymczasowych (głównie dotyczących tak wygórowanych żądań jak dokumentacja zbrodni wojennych dokonywanych przez IDF oraz nie-głodzenia i nie-bombardowania cywilów) Strefa Gazy pozostaje sceną wojny totalnej z terroryzmem Hamasu i innych frakcji palestyńskiego oporu. Bo, co należy podkreślić, fakt popełniania przez Izrael zbrodni wojennych jest niepodważalny – z tym, że “zbrodnie wojenne” i “ludobójstwo” to różne rzeczy!
Dlaczego to ważne? Mimo utyskiwań sceptyków, sam fakt otwarcia rozprawy przez najwyższy organ sądowy ONZ przeciwko Izraelowi zasługuje na uwagę (może stąd jest bagatelizowany, że przeczy różnym teoriom o żydowskiej kontroli nad światem). Dyplomatyczna izolacja Izraela w związku z samym faktem procesu w MTS to poważna przeszkoda w budowaniu np. relacji dyplomatycznych z Arabią Saudyjską w ramach tzw “Porozumieniem Abrahama” z 2020. W połączeniu z wydanym przez Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) nakazu aresztowania premiera Netanyahu i (byłego) MON Gallanta tworzy potężne narzędzie wpływu. Notabene – czy trzeba przypomnieć, że 20.01.2025 na prezydenta USA zainagurowany zostanie Trump, który obiecuje “osuszania bagna”? “Bagno” owe może zostać w wyniku wyroku MTS współuczestnikiem ludobójstwa… co nowy rezydent Białego Domu, z całą swoją sympatią do Izraela, może chętnie wykorzystać w procesie “osuszania”.
5. (de facto) Zwycięstwo militarne Izraela z Hamasem
Co się wydarzyło? Większość wydarzeń na Bliskim Wschodzie była stricte powiązana z wojną w Gazie. Izrael długo nie mógł poradzić sobie z bojownikami Hamasu, którzy utrzymywali zdolność bojową w szeregu miejsc i zadawali dotkliwe straty IDF. W maju Izrael rozpoczął ofensywę na Rafah, mimo wyznaczania „czerwonych linii” przez prezydenta Joe Bidena, i zajął tzw. Korytarz Filadelfijski, dodatkowo tworząc pas bezpieczeństwa w środku Strefy Gazy (Korytarz Netzerim). Następnym krokiem było oczyszczanie miast enklawy z kolejnych batalionów palestyńskich organizacji, a także spektakularne zabójstwa kierownictwa wojskowo-politycznego Hamasu. Mohammed Deif, dowódca Brygad Izz ad-Din al-Qassam, został zabity w izraelskim nalocie w połowie lipca 2024 roku w Khan Yunis (przy czym Hamas uparcie temu zaprzecza). Ismail Haniyeh, szef Biura Politycznego Hamasu, zginął 31 lipca 2024 roku w Teheranie, w wyniku eksplozji przypisywanej izraelskiemu atakowi. Yahya Sinwar, następny lider Hamasu w Strefie Gazy, został natomiast zabity 16 października 2024 roku podczas wymiany ognia z IDF w Rafah, na południu Strefy Gazy.
Dlaczego to ważne? Podtrzymanie pryncypialnego stanowiska rządu Netanyahu względem sojuszników i nie ulegnięcie presji USA oraz MTS względem kontynuowania wojny i ofensywy na Rafah zmieniło oblicze konfliktu na korzyść Izraela. Siła militarna Hamasu została zdławiona, a kierownictwo grupy przestało istnieć. Sukces w sensie wojskowym doprowadził jednak do kryzysu humanitarnego w palestyńskiej enklawie oraz usztywnił stanowisko Hamasu względem ewentualnego układu o zawieszeniu broni, co mocno utrudnia osiągnięcie drugiego najważniejszego celu wojny wyznaczonego przez kierownictwo polityczne Jerozolimy – uwolnienie ponad setki zakładników. Połowiczny sukces Izraela może też zakończyć się spektakularną porażką dyplomatyczną i polityczną, jeżeli nie zostanie opracowany sensowny plan na „dzień po” w Gazie.
6. Wojna domowa w Ekwadorze
Co się wydarzyło? W odpowiedzi na ucieczkę Jose Villamara ps. “Fito”, lidera Los Choneros – największej grupy przestępczej kraju – z więzienia w Guayaquil prezydent Ekwadoru Daniel Noboa ogłosił wprowadzenie stanu wyjątkowego, który szybko przerodził się w stan “konfliktu wewnętrznego”. Wrogiem państwa byli gangsterzy, którzy wykorzystali chaos i usiłowali przeprowadzić zamach stanu. Okazało się, że wielka mobilizacja – w tym społeczna – pozwoliła na wymierzenie wielu operacji przeciwko zorganizowanej przestępczości. Mimo, iż “Fito” pozostaje na wolności (prawdopodobnie daleko za granicą), to rząd Ekwadoru może uznać za sukces swoją 3 miesięczną kampanię oraz trwające do teraz działania kontynuacyjne przeciwko gangom.
Dlaczego to ważne? Ekwador, ze swoim młodym prezydentem na czele, udowodnił, że rządy Ameryki Południowej mogą sprzeciwić się gangom terroryzującym wiele krajów kontynentu. Noboa zdołał także uniknąć kontrowersji na tle prawa wewnętrznego i humanitarnego. Państwo to może w przyszłości wykorzystać know-how do oddziaływania na wiele krajów regionu i globu w zakresie wsparcia walki z przestępczością (jak Kenia robi to na… Haiti, o czym więcej poniżej).
7. Pagery, czyli brawurowa akcja Mosadu
Co się wydarzyło? 17 września doniesienia z Libanu brzmiały co najmniej nieprawdopodobnie. Bojownicy Hezbollahu zostali zaatakowani wybuchającymi pagerami, które – jak się okazało – zostały sprytnie spreparowane przez wywiad Izraela tak, że mogły zostać „odpalone” w dowolnym momencie. Atak spowodował śmierć kilkunastu osób, w tym dzieci, i ranił blisko 3000 członków organizacji oraz postronnych cywilów. Następnego dnia zaczęły także eksplodować krótkofalówki członków „Partii Boga”, ale skutki tego ataku były znacznie bardziej ograniczone. Według źródeł powiązanych z Mosadem, bezprecedensowa akcja miała zostać przeprowadzona w późniejszym terminie i bezpośrednio poprzedzać ofensywę lądową IDF na Liban, jednak groźba dekonspiracji zmusiła wywiad Izraela do przyspieszenia ataku.
Dlaczego to ważne? Oprócz oczywistego skutku fizycznej eliminacji z możliwości udziału w walce wielu członków Hezbollahu, Izrael osiągnął sukces psychologiczny. Wiele osób uświadomiło sobie, że Mosad nadal ma potężne możliwości oddziaływania na wydarzenia jakie mają miejsce w regionie, i że zagrożenie może przyjść z każdej strony. Dla obywateli Izraela, którzy musieli żyć z traumą 7 października, był to sygnał, że wywiad państwa położonego w Palestynie nadal może być użyteczny w kwestii ich bezpieczeństwa, a wydarzenia z zeszłego roku i niespodziewana ofensywa Hamasu były „tylko” potężną wpadką. O ataku pagerowym przeczytacie więcej w naszym artykule.
8. Rozpoczęcie Międzynarodowej Misji Wsparcia Bezpieczeństwa (MSSM) na Haiti
Co się wydarzyło? Od 2021 na Haiti trwa poważny kryzys bezpieczeństwa, spowodowany niemal nieskrępowaną działalnością gangów przestępczych – szczególnie konglomeratu FRG-9 pod wodzą Jimmie Cheriziera ps. Barbecue, który łączy w sobie najgorsze cechy byłego oficera policji i spluwy do wynajęcia z kanibalistycznymi skłonnościami (od których zresztą ma się brać pseudonim). Pomimo totalnego upadku państwa, zwieńczonego przejęciem przez kryminalistów 85% stolicy kraju w końcówce 2023 roku, cały 2024 to dla Haitańczyków miód zakrapiany dziegciem. Miód, bo w końcu do przodu ruszyły procesy związane z odzyskaniem i odbudową kraju – takie jak powołanie przez zainteresowane państwa Międzynarodowej Misji Wsparcia Bezpieczeństwa (MSSM) z Kenią na czele, wspieraną przez ONZ oraz m.in. USA, które wyłożyły większość funduszy i sprzętu wymaganych do realizacji zadania. Ponadto, przy aprobacie grup takich jak OAS, CARICOM czy ONZ, utworzono rząd tymczasowy mający przygotować Haiti na demokratyczne wybory. Dziegciem jest smutna rzeczywistość – opóźnienie w rozstawieniu MSSM, afery korupcyjne paraliżujące rząd oraz więcej deklaracji niż realnych działań ze strony partnerów w Ameryce Południowej. Kenia, wraz z m.in. Barbados, Jamajką i Kanadą dokładają jednak wszelkich starań, by chociaż ograniczyć niszczycielski wpływ naćpanych, zdemoralizowanych i ciężko uzbrojonych kryminalistów.
Dlaczego to ważne? Kryzys na Haiti rozpatrywany jest przez USA jako “konflikt u bram”, w którym cierpieli i cierpią Amerykanie (misjonarze, wolontariusze etc.) – oraz generujący fale uchodźców, o których głośno zrobiło się chociażby za sprawą debaty prezydenckiej Trump-Harris. MSSM to ważny moment dla Kenii, która za swoje zaangażowanie w zakresie walki z terroryzmem i przestępczością zbierała w przeszłości pozytywne opinie, a obecnie została uznana przez administrację Bidena za strategicznego sojusznika USA (obok np. Zjednoczonych Emiratów Arabskich). Ewentualny sukces Haiti w zakresie nie tylko pokonania przestępczości, ale też odbudowy instytucji demokratycznych może z kolei być, obok wspomnianego Ekwadoru czy Salwadoru pod rządami Bukele, kolejnym krajem dowodzącym, że nawet najpotężniejsza przestępczość zorganizowana może zostać obalona.
9. Nakazy aresztowania Netanyahu i Gallanta wydane przez MTK
Co się wydarzyło? O ile wcześniej sporo poświęciliśmy sukcesom militarnym Izraela, o tyle ostatni rok to seria dyplomatycznych klęsk Netanyahu i jego rządu uwieńczona wstydliwymi wyrokami aresztowania wystawionymi przez Międzynarodowy Trybunał w Hadze. Główny prokurator MTK Karim A. A. Khan wydał nakazy aresztowania premiera Izraela Benjamina Netanjahu oraz byłego ministra obrony Yoava Gallanta, oskarżając ich o zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione w Strefie Gazy. Zarzuty obejmują:
- Zbrodnie wojenne: stosowanie głodu jako metody prowadzenia wojny poprzez ograniczanie dostępu do pomocy humanitarnej, co jest sprzeczne z międzynarodowym prawem humanitarnym.
- Zbrodnie przeciwko ludzkości: zabójstwa, prześladowania oraz inne nieludzkie czyny skierowane przeciwko ludności cywilnej.
Dlaczego to ważne? Niezwykle kompromitujący dla Izraela jest fakt, że Benjamin Netanyahu i Yoav Gallant są pierwszymi przywódcami demokratycznego państwa, przeciwko którym Międzynarodowy Trybunał Karny wydał nakazy aresztowania. Wcześniejsze nakazy były skierowane głównie przeciwko liderom autorytarnych reżimów, takich jak Omar al-Bashir z Sudanu czy Władimir Putin z Rosji. Dodatkowo to bezprecedensowe wydarzenie pokazuje w jakiej dyplomatycznej izolacji znaleźni się obecni przywódcy Izraela, a możliwy rozwój stosunków międzynarodowych z państwami arabskimi stał się mocno ograniczony.
10. Konfederacja Państw Sahelu
Co się wydarzyło? Konfederacja Burkina Faso, Mali i Nigru zawiązana 6 lipca 2024 (w miejsce wcześniejszego Sojuszu) to ciekawy projekt, który wielu ekspertów i komentatorów zdążyło zakwalifikować jako regionalne trzęsienie ziemi i (złośliwi powiedzą: kolejny) upadek postkolonialnego porządku w Afryce. Trzeba przyznać, że od tego czasu imponujące są osiągnięcia: koordynacja działań antyterrorystycznych przy wsparciu Rosji, unifikacja pod jednym paszportem, rekordowe wzrosty gospodarcze i zerwanie z zależnością od Francji. Co więcej – rozmontowanie spisku przeciwko Sojuszowi oraz zerwanie relacji dyplomatycznych z Ukrainą, której ambasador w Senegalu zasugerował wsparcie Kijowa dla antyrządowych bojowników w Mali.
Dlaczego to ważne? Państwa członkowskie Konfederacji uznawane są za wzorowe zwycięstwo Rosji nad tzw. Kolektywnym Zachodem w walce o strefy wpływów w Afryce. Szczególnie Niger bogaty w uran, potrzebny do zasilania francuskich elektrowni atomowych, zdaje się odgrywać znaczącą rolę. Uwagę należy także skupić na dziejącym się w tle globalnym wymiarze wojny ukraińsko-rosyjskiej, w której siły zbrojne obu krajów ścierają się pośrednio w państwach Afryki (ale także Bliskiego Wschodu, np do niedawna – w Syrii). Wspieranie Konfederacji w rozwoju może być dla Rosji konieczną odtrutką na kompletny blamaż we wspieraniu reżimu syryjskiego. O ukraińskim zaangażowaniu w Mali (i nie tylko) przeczytacie natomiast tutaj.
11. Wojsko Korei Północnej walczy z Ukrainą
Co się wydarzyło? W październiku MON Republiki Korei odniósł się twierdząco do doniesień mediów na temat zaangażowania przez Rosję wojsk północnokoreańskich do obrony przed ukraińską ofensywą na obwód Kurski. Do końca października do Rosji dotarło co najmniej 3000 Koreańczyków z północy, a w listopadzie liczba ta zwiększyła się do około 5000. Koreański rząd zaapelował do mediów o powściągliwość w powielaniu często fałszywych wiadomości dotyczących starć z udziałem wojsk wysłanych przez Pyongyang, ale w drugiej połowie grudnia wywiad Seulu potwierdził, że w wyniku walk zginęło ich już około 100 a kolejny 1000 miał zostać rannych. Analitycy zwrócili uwagę, że nawet pomimo elitarności wysłanej na pomoc “drugiej armii świata” 4. Brygady 11. Korpusu “Szturmowego”, ma ona ogromne problemy z dyscypliną oraz adaptacją do nowoczesnego pola bitwy uwzględniającego masowe użycie dronów różnego rodzaju – w tym cywilnych.
Dlaczego to ważne? Chociaż dla niektórych pojawienie się oddziałów Korei Północnej to coś w rodzaju mema, to jest to sprawa śmiertelnie poważna. Po pierwsze pokazuje, jak poważnie traktowane są sojusznicze zobowiązania Moskwy (chociaż zważywszy na wydarzenia z Syrii można pokusić się o twierdzenie, że powaga ta wynika z faktu, że to granice Rosji zostały zagrożone) oraz Pyongyangu. Po drugie Korea Północna ma okazję sprawdzenia w boju swoich zdolności, czego nie może powiedzieć Korea [Południowa]. Po trzecie w Seulu wznowiło to debatę nad formatem wsparcia dla Kijowa, dotychczas sceptycznej jeśli chodzi o wysłanie na Ukrainę uzbrojenia.
12. Śmierć Raisiego i Abdollahiana
Co się wydarzyło? Ebrahim Raisi, prezydent Iranu, oraz Hossein Amir-Abdollahian, Minister Spraw Zagranicznych, zginęli 19 maja 2024 roku w katastrofie śmigłowca, która miała miejsce w pobliżu miasta Jolfa w irańskiej prowincji Azerbejdżan Wschodni. Oficjalne dochodzenie wykazało, że przyczyną wypadku były złe warunki pogodowe, w tym nagłe zmiany wiatru i ograniczona widoczność, które uniemożliwiły pilotowi bezpieczne manewrowanie. Raport wskazał również na potencjalne błędy ludzkie wynikające z trudności nawigacyjnych w górzystym terenie.
Dlaczego to ważne? Oprócz oficjalnych wyników śledztwa wielu analityków wskazywało, że pośrednią przyczyną katastrofy było posiadanie przestarzałej floty lotniczej, co ma niewątpliwie związek z sankcjami nałożonymi przez państwa zachodnie. Katastrofa śmigłowca to tylko jedno z wielu kompromitujących reżim ajatollahów wydarzeń w 2024 roku, który zaczął się od zamachów ze strony ISIS-K podczas uroczystości rocznicowych z okazji śmierci legendy IRGC, Qassema Soleimaniego, w jego rodzinnym mieście Kerman w Iranie. Ponadto ataki Jaish al-Adl w irańskiej części Beludżystanu, zabójstwo Ismaila Hanieyaha w Teheranie, a także izraelski atak na fabrykę rakiet oraz zniszczenie przez IDF wszystkich wyrzutni systemów przeciwlotniczych S-300 ujawniły słabość Irańskiego Korpusu Strażników Rewolucji w zakresie bezpieczeństwa.
Ciekawe czasy
Podobno istnieje starożytne chińskie przekleństwo „obyś żył w ciekawych czasach”. Oznacza ono, że „ciekawe” w kontekście dziejów równoznaczne było zazwyczaj z niepokojami, chaosem, kryzysami i ogólnym zagrożeniem dla stabilności i rozwoju. Nie zgadzamy się z tym w pełni. Ciekawe czasy w wielu jeszcze regionach Globalnego Południa oznaczać mogą pozytywne przemiany, potrzebne im jak woda spękanej ziemi. Życzymy im właśnie tego w nadchodzącym 2025 roku – niech ustaną karabiny i ruszą tryby maszyny postępu naznaczonego pokojem!
