Prezydent Turkmenistanu Sedar Berdimuhamedow złożył wizytę państwową w Chinach w dniach 5-6 stycznia na zaproszenie prezydenta Chin Xi Jinpinga. Podczas wizyty obaj prezydenci ogłosili podniesienie stosunków chińsko-turkmeńskich do wszechstronnego partnerstwa strategicznego.
W ostatnich latach Chiny znacznie zwiększyły zaangażowanie państw Azji Środkowej, zarówno dwustronnie, jak i wielostronnie.
W ubiegłym roku Xi odwiedził Kazachstan i Uzbekistan w swojej pierwszej podróży zagranicznej od początku pandemii; obecnie prezydent Turkmenistanu jest pierwszym przywódcą Azji Środkowej (i drugim zagranicznym przywódcą ogółem) przyjętym przez Pekin w 2023 roku. Częsta ilość spotkań między głowami państw świadczy o tym, że Chiny przywiązują dużą wagę do Azji Centralnej, która odgrywa coraz większą rolę w chińskiej dyplomacji.
Rosnące zakupy turkmeńskiego gazu przez Chiny
Turkmenistan jest największym dostawcą gazu ziemnego do Chin. Przez pierwsze 11 miesięcy 2022 r. chiński import turkmeńskiego gazu został wyceniony na 9,3 mld USD, w porównaniu z 6,79 mld USD w całym 2021 r. Szacuje się, że Chiny zaimportowały 23,03 mln ton gazu z Turkmenistanu w pierwszych 11 miesiącach 2022 r., odpowiada to ponad 50 proc. chińskiego importu gazu.
Turkmeński gaz jest pompowany do Chin trzema nitkami gazociągu Trans-Azjatyckiego o długości 1 833 km przez Kazachstan i Uzbekistan. Pekin i Aszchabad forsują planowany czwarty rurociąg – linię D o długości 1000 km, która łączy również Tadżykistan i Kirgistan – co ostatecznie zwiększy roczną zdolność dostaw z Azji Środkowej do 85 miliardów metrów sześciennych rocznie z obecnych 55 miliardów metrów sześciennych. Prognozy przepływu gazu z Turkmenistanu do Chin zakładają wzrost do prawie 70 mld m³ do 2030 r., z ponad 30 mld m³ w 2021 r., po rozpoczęciu eksploatacji linii D.
Kompleksowe partnerstwa Chin w Azji Centralnej
Chiny nawiązały kompleksowe partnerstwo strategiczne ze wszystkimi państwami Azji Środkowej. Chiny nawiązały kompleksowe partnerstwo strategiczne z Kazachstanem w 2011 r., z Uzbekistanem w 2016 r., Tadżykistanem w 2017 r. i Kirgistanem w 2018 r. Turkmenistan jest ostatnim krajem w Azji Centralnej, który przyjął kompleksowe partnerstwo.
Na poziomie regionalnym i wielostronnym Chiny zaproponowały utworzenie mechanizmu współpracy Chiny-Azja Środkowa (C+C5), nowego formatu wielostronnej współpracy między Chinami a krajami Azji Środkowej poza Szanghajską Organizacją Współpracy (SCO). Oczekuje się, że pierwszy szczyt C+C5 odbędzie się w tym roku.
Jednocześnie Chiny podpisały umowy o współpracy w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI) ze wszystkimi państwami Azji Środkowej w celu wzmocnienia synergii między BRI, a ich własnymi krajowymi strategiami rozwoju. Połączenia, takie jak transgraniczne szlaki kolejowe, współpraca w zakresie gazu i ropy naftowej, handel i inwestycje, mają kluczowe znaczenie w umowach „Jeden pas i jeden szlak”.
Wyjście Azji Centralnej do Azji Południowej dzięki chińskim inicjatywom?
W rozmowach chińsko-turkmeńskich wspomniano o kolei transgranicznej, w związku ze zwiększonym zainteresowaniem projektem kolejowym Chiny-Kirgistan-Uzbekistan (CKU), poruszonym przez Xi podczas jego wizyty w Uzbekistanie w zeszłym roku. Ponieważ Turkmenistan graniczy z Uzbekistanem, Afganistanem, Iranem i Morzem Kaspijskim, kolej chińsko-turkmeńska będzie przedłużeniem linii kolejowej CKU.
Biegnąca na zachód do Iranu i na południe do Afganistanu kolej CKU ma potencjał by stać się eurazjatycką arterią transportową i główną linią kolejową łączącą Azję Środkową, Azję Południową i Bliski Wschód. Biorąc pod uwagę ambicje rozszerzenia chińsko-pakistańskiego korytarza gospodarczego na Afganistan, w przypadku rozszerzenia CKU również na Afganistan może powstać sieć kolejowa łącząca Chiny, Kirgistan, Uzbekistan, Turkmenistan, Afganistan i Pakistan.