Tydzień temu słuchając pewnego znanego w tym kraju eksperta z geopolityki, usłyszałem o tym, że Polska ma przygotowywać się na scenariusz gwałtownego załamania się Ukrainy od wewnątrz. Argumentowane to było tym, jak wielkie zmęczenie wojną i załamanie jest odczuwalne w ukraińskim społeczeństwie i jak skłócone są obecnie ukraińskie elity, co zdaniem analityka może doprowadzić do rychłego upadku tego państwa i pełnego zwycięstwa Rosji. I to nie jest pierwsza wypowiedź w podobnym tonie w ostatnich dniach w Polsce, którą usłyszałem. W zasadzie każdy dziennikarzy czy wolontariusz, który jeździ na Ukrainę, pisze i mówi o zmęczeniu wojną na Ukrainie, co dla wielu oznaczać ma, że prawdopodobnie niedługo dojdzie do rozmów pokojowych z Rosją. Tu jak widać zdania polskich ekspertów się rozchodzą. Ktoś myśli o zwycięstwie Rosji, a ktoś za negatywny scenariusz uważa zmuszenie przez Zachód Ukrainy do pokoju.
Postanowiłem przeanalizować samodzielnie, ile prawdy jest w tych opiniach i poglądach. Ale nie w oparciu o własne kontakty, o jakieś rozmowy z pojedynczymi osobami i nawet nie w oparciu o wypowiedzi ukraińskich polityków czy też ekspertów i wojskowych, które oni wygłaszają w rozmowach wewnątrz kraju, bo to wszystko jest moim zdaniem niezbyt miarodajne. Natomiast użyję tutaj jedynego narzędzia, które przynajmniej w przybliżeniu może nam odpowiedzieć w sposób obiektywny, jakie nastroje ma ukraińskie społeczeństwo i jaka jest dynamika tych nastrojów. Czyli wykorzystam badania opinii publicznej, które okresowo publikuje taka organizacja jak KMIS (Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii). I od razu na wstępie odpowiem na jedno pytanie, które już mi wcześniej zadawano. Coś w stylu „naprawdę wierzysz tak bezapelacyjne w te sondaże ukraińskie?”. Odpowiedź jest prosta, wierzę w źródła, które mają dobrą opinię i historię, mają autorytet i nie zostały przyłapane na robieniu sondaży pod zamówienie i nie wierzę tym, które udowodniły, że są niekompetentne i mają złą opinię pod tym względem. Więc, tak wierzę, że w pewnych przybliżeniu te badania i dynamika, którą pokazują, są miarodajne. KMIS jest poważną organizacją i raczej nie zauważyłem w przeszłości, żeby robiąc badania na ważne i kontrowersyjne pytania dla społeczeństwa pod naciskiem manipulował pytaniami czy wynikami na korzyść tych wyników, które byłyby wygodniejsze dla władz czy oligarchów. No i zawsze można te dane porównać z wynikami z innych ośrodków, co też potwierdzi ich miarodajność.
Dane, które uwzględniłem pochodzą już z października 2023 roku. Czyli są świeże. Nieudana kontrofensywa na południu już miała możliwość się odbić na nastrojach społecznych, już oczywistym zrobiło się zmniejszenie pomocy ze strony Zachodu, konflikt z Polską trwał w najlepsze jak i spory polityczne wewnątrz Ukrainy. Na przykład te dotyczące wyborów. Najpierw przedstawię dane, a na koniec je skomentuję i zrobię podsumowanie.
Zacznijmy od najważniejszego. Tradycyjnie zadawane Ukraińcom przez KMIS pytanie pokazujące nastawienie społeczeństwa w stosunku do wojny.
______________________________________________________________________
Czy jest Pan/Pani gotowy poprzeć rozwiązania kompromisowe dla osiągnięcia pokoju z Rosją
– 80% wybrało opcję – Ukraina nie może zrezygnować z jakichkolwiek swoich terenów na rzecz Rosji, nawet w wypadku, jeżeli to doprowadzi do przedłużenia wojny i stworzy zagrożenie niepodległości kraju.
– 14% uważa, że dla osiągnięcia szybkiego pokoju i niepodległości kraju, Ukraina może zrezygnować z niektórych swoich terenów.
– Pozostałe 6 % to osoby niezdecydowane.
Dynamika jest taka, że liczba przeciwnych kompromisowi zmniejszyła się o 2- 6 punktów procentowych w porównaniu z poprzednimi okresami. Przy zakładanym błędzie statystycznym rzędu 2,5% możemy stwierdzić, że jest to wyraźna dynamika w dół i spadek o kilka procent. 2 – 5 punktów procentowychw porównaniu z wiosną 2023.
— Zauważę, że wśród mieszkańców wschodu kraju przeciwnych ustępstwom terytorialnym jest 73%, a wśród rosyjskojęzycznych ogółem 65%.
_______________________________________________________________________
Jednocześnie jawnie zmieniło się nastawienie Ukraińców do Rosji i jej możliwości kontynuowania wojny.
– 49% uważa, że pomimo strat Rosja ma jeszcze znaczące zasoby i może przed długi czas kontynuować wojnę.
– 43% uważa, że Rosja wyczerpuje swoje zasoby i nie będzie w stanie długo kontynuować wojny.
To jest znacząca zmiana bo z 22 do 49 punktów procentowych zwiększyła się liczba osób uważająca, że Rosję stać na długotrwałą wojnę w porównaniu z danymi sprzed roku.
_______________________________________________________________________
Teraz, zaufanie obywateli do instytucji państwowych.
– Zaufanie do wojska utrzymuje się w rejonie 95% , a zaufanie do organizacji wolontariackich na poziomie 87%
– Zaufanie do prezydenta Ukrainy 76%. Jest to spadek rzędu 15 punktów procentowych w porównaniu z danymi sprzed roku.
– Zaufanie do rządu 39%. Duży spadek liczony na 34 punktów procentowych w porównaniu z danymi sprzed roku.
– Zaufanie do Rady Najwyższej 21%. Spadek ok 37 punktów procentowych.
– Zaufanie do władz lokalnych 50%. Bez zmian.
_______________________________________________________________________
Zaufanie do polityki prowadzonej przez obecne ukraińskie władze.
– 80% uważa, że obecna władza nie będzie próbowała zawrzeć z Rosją niekorzystnego dla Ukrainy porozumienia.
-12% nie ufa władzom i uważa, że może ona spróbować pójść na podobne porozumienie.
_______________________________________________________________________
Stosunek Ukraińców do wsparcia ich kraju ze strony Zachodu
– 30% uważa, że Zachód jest zmęczony wojną i jego wsparcie stale słabnie. Zachód chce naciskać na Ukrainę do zawarcia niekorzystnego dla Ukrainy porozumienia. To jest wzrost o 15 punktów procentowych w porównaniu z danymi sprzed roku.
– 63% uważa, że Zachód w miarę swoich możliwości kontynuuje wspieranie Ukrainy i dąży do zakończenia wojny w korzystny dla Ukrainy sposób.
_______________________________________________________________________
Jak obywatele odbierają stan spraw wewnątrz Ukrainy. Problemy wewnętrzne Ukrainy poza wojną z Rosją.
Wybierając 3 punkty z listy obywatele w następujący sposób spriorytetyzowali problemy wewnętrzne Ukrainy.
– Korupcja 63%
– niskie pensje 46%
– wysokie opłaty za media 24%
– demograficzne problemy 22%
– Bezrobocie 20%
– Ryzyko braku postępu w sprawie integracji Ukrainy z NATO 15%
Pozostałe problemy – poniżej 10%
_______________________________________________________________________
Stosunek Ukraińców do korupcji.
– 46% Ukraińców uważają, że korupcja jest największym problemem dla biznesu w tym kraju.
– 36% uważa, że największym problemem są zniszczenia spowodowane wojną.
_________________
Wybierając 3 organy władzy centralnej, które zdaniem Ukraińców mają jako pierwsze bezpośrednio walczyć z korupcją, Ukraińcy nazwali :
– Biuro Antykorupcyjne, Specjalna prokuratura antykorupcyjna 54%
– Prezydent i administracja prezydenta 43%
– Służba Bezpieczeństwa, zwykła prokuratura i inne „stare” służby 32%
Jednocześnie aż 77 % Ukraińców uważa, że prezydent ponosi osobistą odpowiedzialność za proces walki z korupcją w kraju.
________________
Na pytanie, czy zauważyli Państwo pozytywne zmiany w sferze walki z korupcją w ostatnim czasie i czy są jakiekolwiek pozytywne zmiany, Ukraińcy odpowiedzieli następująco :
– 59% widzi pozytywne zmiany pod tym względem i wysiłki władz w walce z korupcją.
– 36% uważa, że kraj jest beznadziejnie skorumpowany i nie widzi pozytywnych zmian.
________________
Co ciekawe
– 55% Ukraińców popiera podejście krajów zachodnich uzależniające wsparcie dla Ukrainy od skutecznej walki z korupcją. Tylko 28% jest przeciwna tego typu podejściu.
_____________________________________________________________________
Stosunek Ukraińców do NATO i UE
– 24% uważa, że pierwszym priorytetem dla kraju jest przystąpienie do Unii.
– 54% uważa priorytetem NATO
________________
– 60% uważa, że w procesie przystąpienia do UE Ukraina musi dbać o własny interes nawet, jeżeli to wydłuży ten proces.
– 28% uważa, że Ukraina musi przyjąć wszystkie wymogi ze strony UE
________________
– 22% uważa, że kraj jest gotowy do przystąpienia do Unii
– 65% uważa, że nie jest gotowy i musi przeprowadzić wiele reform.
_______________________________________________________________________
Stosunek Ukraińców do wyborów w kraju
– 16% uważa, że należy przeprowadzić wybory w terminie wyznaczonym przez konstytucję Ukrainy
– 81% uważa, że wybory mają zostać przeprowadzone po zakończeniu wojny i zniesieniu stanu wojennego
_____________
– 29% ma pozytywny stosunek do pomysłu przeprowadzenia wyborów poprzez głosowanie przez internet.
– 66% ma negatywny stosunek do tego typu głosowania, bo to stwarza ich zdaniem podstawy do manipulowania wynikiem głosowania.
Ponadto Ukraińcy oczekują w pełni przywrócenia demokratycznych norm po zakończeniu wojny w okresie odbudowy kraju.
– 88% jest przeciwna jakimkolwiek ograniczeniom w tym okresie.
___________________________________________________________________________
O czym nam mówią te wyniki?
Bez wątpienia na Ukrainie jest odczuwalne i zmęczenie wojną, i pewne napięcia polityczne i socjalne. Rośnie też bardziej pesymistyczne nastawienie do krajów zachodnich i uświadomienie perspektywy długotrwałej wojny z Rosją. Cudów nie ma na tym świecie i kraj, który już prawie 2 lata prowadzi wojnę o takiej intensywności, który przez cały ten czas jest ciężko bombardowany ze strony Rosji, który codziennie traci cywilów i wojskowych, nie może nie odczuwać skutków wojny i nie odczuwać zmęczenia. Stan nastawienia ukraińskiego społeczeństwa w polityce wewnętrznej w zasadzie wraca powoli do swego naturalnego stanu, jaki istniał przed 24 lutego 2022 roku. Czyli, Ukraińcy bezwarunkowo i stale ufają siłom zbrojnym i innym służbom związanym z obroną kraju i bezpieczeństwem. Zaufanie do służb i instytucji zmniejsza się w tym stopniu, im mniej te instytucje są kojarzone z dbaniem o bezpieczeństwo kraju. Pod tym względem charakterystyczne jest większe zaufanie do prezydenta kraju w porównaniu ze spadkiem zaufania do rządu i parlamentu. W Polsce często istniał odbiór pozycji Zełeńskiego na Ukrainie jako silnej z powodu jego osobistej popularności jako lidera. I pomimo że poparcie dla Zełeńskiego nadal jest wysokie i to on by miał najwyższy wynik, gdyby dziś przeprowadzić tam wybory (liczony na ok 74%), to prezydent jest przede wszystkim traktowany jako instytucja, jako głównodowodzący, osoba odpowiedzialna za 2 najważniejsze kierunki – czyli politykę zagraniczną i obronę kraju. Stąd utrzymanie i powolny spadek zaufania do prezydenta w porównaniu z dużym spadkiem zaufania do innych „wewnętrznych” służb i instytucji, którym Ukraińcy tradycyjnie nie ufają. To zaufanie wraca do standardu sprzed wojny tym bardziej, im bardziej Ukraińcy się przekonują, że samo istnienie państwa ukraińskiego już nie jest zagrożone pomimo trwającej nadal wojny. I dokładnie tak samo w miarę wzrostu tego przekonania, rosną też istniejące przedtem tradycyjne polityczne podziały i oczekiwania w stosunku do władz odnośnie reform i walki z korupcją. Większość Ukraińców już teraz jest gotowa krytykować władzę i słuchać krytyki w mediach pomimo trwającej wojny, jest gotowa aktywnie wymagać aktywnej walki z korupcją, którą jak widać uważa za problem priorytetowy dla kraju konkurujący dla nich z samą wojną. Jak widać większość Ukraińców dość pragmatycznie podchodzi do problem kraju i nie oczekuje szybkiego dołączenia do UE czy NATO i uważa, że kraj musi wiele nadrobić, by być gotowym na to.
I jak widać wyraźnie, pomimo tego zmęczenia i pomimo powracających sporów i spadku zaufania do Zachodu, pomimo to dynamika zwiększenia sie liczby tych, którzy są gotowi do jakichkolwiek kompromisów z Rosją, jest bardzo powolna. Ona istnieje i jest wyraźna, ale tam wzrost gotowych do ustępstw wobec Rosji sięga ledwie kilku punktów procentowych od początku roku. Co pokazuje, moim zdaniem to, o czym nie raz pisałem. Przed wojną prawie nikt z analityków ani na wschodzie, ani na zachodzie zupełnie nie mógł prawidłowo ocenić mentalności Ukraińców i tego, jak odpowiedzą na inwazję. Natomiast determinacja tego narodu jest większa, niż można było oczekiwać i w sposób zaskakujący się utrzymuje na wysokim poziomie, pomimo zimowych bombardowań, braku prądu, spadku gospodarczego, kryzysu uchodźczego, strat na froncie, trwającej mobilizacji. Tajemnicą tego jest tak naprawdę postawa samych Rosjan i ta bardzo wysoka poprzeczka, którą ustawili oni dla Ukraińców z jasno określoną wysoką ceną za przegraną w wojnie. Ta cena powoduje, że perspektywa przegranej wygląda dla większości Ukraińców za taką, która jest nie do przyjęcia. Za taką, która jest o wiele wyższa niż perspektywa trwania w wojnie.
I z tego powodu, osobiście uważam, że nie zobaczymy żadnego załamania społeczeństwa ukraińskiego i zapadania się od wewnątrz tego kraju nawet w warunkach ograniczonego wsparcia z Zachodu. Ukraińskie władze, jak widać z badań, mają ograniczone pole manewru pod względem ustępstw i zawarcia porozumienia z Rosją. Nacisk ze strony Zachodu musiałby być bardzo silny, żeby przeważyć nacisk własnego społeczeństwa na ukraińską władzę. Te wszystkie dane tak naprawdę pokazują nam perspektywę długotrwałej wojny, w której Ukraińcy będą zdecydowani trwać dalej próbując poprawić swoje stanowisko z czasem. Nawet, jeżeli to będzie się wiązało z ryzykiem nowych zniszczeń i postawienia niepodległości kraju w stan zagrożenia.
Jak widać również, Ukraińcy są w pełni świadomi problemów związanych z korupcją w ich kraju, a władze tego kraju są pod stałym naciskiem społeczeństwa, bo są wprost obarczane odpowiedzialnością za skutki prowadzonej przez nich polityki. Pod tym względem uważam, że spadek osobistej popularności Zełeńskiego jako polityka na Ukrainie będzie stale postępował, aż wróci do „normy” z pewną korektą dodatkowego zaufania dla niego, jako głównodowodzącego podczas wojny, o czym pisałem wyżej.
Wiem, że dobrze jest czytać dziennikarzy, którzy malują pełen barw obraz zbudowany na osobistych rozmowach i wypraw na miejsce, którego pochodzą ich relacje. To nam przybliża temat i dodaje tło emocjonalne. Ale warto też dla rozumienia sytuacji umieć się odsunąć od emocji i spróbować spojrzeć na bardziej uogólniony stan rzeczy. Zobaczyć obraz jako całość. Co właśnie próbowałem w tym tekście zrobić.
______________________________________________________________________________
No i na koniec trochę informacji dla moich stałych czytelników. Od dziś pod moimi dłuższymi tekstami będę umieszczał propozycję tematów następnych postów i proponuję głosować w komentarzach na temat, który was bardziej interesuje. Oddzielne głosowanie zrobię dla swoich patronów, których głos będzie oczywiście ważył więcej. Na dziś proponuje następujące 3 tematy:
– Wojna na Donbasie 2014-2015. Stan ukraińskiego państwa podczas pierwszego dużego starcia z Rosją.
– Kim jest Oleksij Arestowicz. Kim może i kim nie ma szans się stać w ukraińskiej polityce.
– Stalinizm w Ukrainie i w Rosji. Stosunek do postaci Stalina jako wskaźnik stanu społeczeństwa.
