Serbia dołączyła do krajów kupujących gaz ziemny z Azerbejdżanu po uruchomieniu w niedzielę w serbskim mieście Nisz gazowego połączenia międzysystemowego Serbia-Bułgaria.
Prezydent Ilham Alijew powiedział, że uruchomienie połączenia międzysystemowego przyczynia się do poszerzenia zasięgu geograficznego eksportu gazu z Azerbejdżanu do Europy.
,,Obecnie eksportujemy nasz gaz ziemny do ośmiu krajów, a Serbia jest dziewiątym krajem. Siedem z tych dziewięciu krajów to kraje europejskie i oczywiście dzisiejsza ceremonia uruchomienia połączenia międzysystemowego wniesie istotny wkład w europejskie bezpieczeństwo energetyczne” – powiedział prezydent Alijew w swoim przemówieniu podczas inauguracji gazowego połączenia międzysystemowego Serbia-Bułgaria.
Europejscy odbiorcy otrzymają z Azerbejdżanu dwukrotnie więcej gazu ziemnego, na podstawie protokołu ustaleń podpisanego w 2022 roku. W 2021 roku dostawy azerbejdżańskiego gazu do Europy przekroczyły 8 miliardów metrów sześciennych, a w 2023 roku osiągną poziom 12 miliardów metrów sześciennych, co stanowi 50 procent całkowitego eksportu gazu Azerbejdżanu.
Większy tranzyt gazu na Bałkany
Oczekuje się, że Serbia otrzyma pierwszą partię kaspijskiego gazu przez Bułgarię na początku 2024 r. Bułgaria importuje gaz z Azerbejdżanu od 2021 r., kiedy dostarczono 270 mln m3 gazu. W ubiegłym roku wolumen dostaw przekroczył 500 mln m3, a w tym roku wyniesie ok. mld m3. Gazowy interkonektor Serbia-Bułgaria łączy serbskie miasto Nisz i miasto Novi Iskar w pobliżu Sofii, umożliwiając Belgradowi dostęp do gazu z Azerbejdżanu i terminalu LNG w greckim porcie Aleksandropolis. Całkowity koszt projektu wynoszący 85,5 mln euro został współfinansowany przez rząd Serbii oraz Unię Europejską (UE) i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) w formie dotacji UE w wysokości 49,5 mln euro i pożyczki EBI w wysokości 25 mln euro.
Przewidywana przepustowość nowego rurociągu umożliwia dostawy 1,8 miliarda metrów sześciennych gazu ziemnego rocznie, co stanowi dodatkowy wzrost przepustowości o 80 proc. w porównaniu z obecnym rocznym zapotrzebowaniem Serbii na gaz, które wynosi prawie 2,4 miliarda metrów sześciennych rocznie. Gaz z Azerbejdżanu zapewni obywatelom i gospodarce Serbii czystszą i tańszą energię.
Gazowe połączenie międzysystemowe między Serbią a Bułgarią zostało wskazane w planie gospodarczo-inwestycyjnym UE dla Bałkanów Zachodnich jako jeden ze sztandarowych projektów wspierających przejście z węgla na produkcję bardziej zrównoważonej i zielonej energii. „Dzięki temu połączeniu międzysystemowemu zabezpieczamy alternatywne dostawy gazu oprócz gazu rosyjskiego” – uważa serbska minister energetyki Dubravka Djedovic Handanovic.
Konkurencja dla rosyjskiego gazu
Szef delegatury UE w Serbii Emanuele Giaufret powiedział, że oddanie do użytku gazociągu stanowi ważny kamień milowy we wzmacnianiu bezpieczeństwa energetycznego Serbii poprzez dywersyfikację dostaw energii. Według niego projekt zakończy zależność Serbii od rosyjskiego gazu. Serbia zaspokaja obecnie krajowe zapotrzebowanie na gaz ziemny importem z Rosji gazociągiem Balkan Stream biegnącym przez Morze Czarne, Turcję i Bułgarię. Serbia podpisała już kontrakt handlowy z Azerbejdżanem na dostawy 400 mln metrów sześciennych gazu ziemnego rocznie od 2024 roku.
Od 31 grudnia 2020 r. Azerbejdżan dostarcza gaz ziemny do Europy za pośrednictwem Gazociągu Transadriatyckiego (TAP), który stanowi końcowy odcinek Południowego Korytarza Gazowego (SGC). TAP rozpoczyna się na granicy turecko-greckiej i biegnie wzdłuż 773-kilometrowych tras lądowych i 105-kilometrowych tras morskich, przecinających Grecję i Albanię do Włoch.
Trójsegmentowy SGC obejmuje siedem krajów i sześć systemów regulacyjnych, łącząc 11 różnych inwestorów i zaopatrując 12 różnych odbiorców gazu, głównie w Europie. Początkowa roczna wielkość transportu rurociągiem wynosząca 16 miliardów metrów sześciennych jest dzielona pomiędzy Turcję i Europę, do których trafia odpowiednio 6 miliardów metrów sześciennych i 10 miliardów metrów sześciennych. Głównym źródłem gazu ziemnego dla SGC jest morskie złoże Shah Deniz w Azerbejdżanie, posiadające potwierdzone zasoby o szacunkowej wielkości 1,2 biliona metrów sześciennych.
Obecnie największy udział w codziennym eksporcie gazu z Azerbejdżanu ma rynek europejski. Europejscy konsumenci otrzymują dziennie około 27 milionów metrów sześciennych azerbejdżańskiego gazu. Do 2027 roku łączny wolumen dostaw gazu ma osiągnąć 20 miliardów metrów sześciennych rocznie. Prezydent Alijew powiedział, że potwierdzone rezerwy gazu Azerbejdżanu wynoszące 2,6 biliona metrów sześciennych umożliwiają wysyłanie większej ilości niebieskiego paliwa do europejskich konsumentów.