Od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę na pełną skalę państwa zachodnie nakładają i regularnie rozszerzają sankcje na Federację Rosyjską i Białoruś, które wspierały agresję. Z ich pomocą Zachód próbuje osłabić gospodarki państw i zatrzymać dostawy sprzętu i towarów podwójnego zastosowania, które kraj agresor może wykorzystać do produkcji sprzętu wojskowego.
Pomimo zakazów Rosji udaje się obejść sankcje z pomocą przyjaznych krajów.
Kirgistan
Po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę import z Kirgistanu do Rosji towarów podwójnego zastosowania wzrósł, w szczególności komponentów elektronicznych amerykańskich producentów Texas Instruments i Analog Devices. Według danych handlowych ONZ Kirgistan nie importował żadnych części do samolotów, śmigłowców i dronów w 2021 roku. Ale w 2022 r. do kraju sprowadzono takie produkty o wartości 3,5 mln USD, głównie ze Stanów Zjednoczonych, a 1,5 mln USD wyeksportowano do Rosji.
Politycy tego kraju regularnie oświadczają, że władze dokładają wszelkich starań, aby zapobiec eksportowi objętych sankcjami towarów do Rosji. Tym samym Państwowy Komitet Bezpieczeństwa Narodowego Kirgistanu stwierdził, że „ani samo państwo kirgiskie, ani żadne struktury państwowe i firmy nie są zaangażowane” w łamanie zachodnich sankcji nałożonych na Rosję.
Należy dodać, że od lipca 2023 r. pięć firm zarejestrowanych w Kirgistanie zostało objętych sankcjami USA za wspieranie sektora wojskowego i dostarczanie Rosji towarów podwójnego zastosowania:
- Tro.Ya – za wspieranie sektora wojskowego Rosji.
- RM Design and Development zrealizowała setki dostaw urządzeń półprzewodnikowych, elektronicznych układów scalonych i kondensatorów.
- GTME Technologies – według Departamentu Skarbu USA dostarcza do Rosji tantalowe kondensatory i elektroniczne układy scalone.
- Leader of progress – dostarczył szereg towarów rosyjskiej firmie „Ciacy”, która sprzedaje głównie sprzęt elektroniczny i optyczny, a także komputery.
- Cargoline – dostarczony do Rosji objętych sankcjami towarów za 1 mln USD. W szczególności części lotnicze dla Boeinga i Airbusa.
Kazachstan
W kwietniu i czerwcu amerykańscy urzędnicy (asystent sekretarza skarbu i koordynator ds. sankcji w Departamencie Stanu USA) powiedzieli, że ryzyko wtórnych sankcji wobec kazachstańskich firm i banków wzrosło.
Z kolei władze Kazachstanu regularnie oświadczają, że zakaz eksportu towarów wojskowych obowiązuje w kraju od 2022 roku. A w przypadku eksportu produktów podwójnego zastosowania wymagana jest specjalna certyfikacja.
Kolejną przeszkodą w dostawach towarów objętych sankcjami do Federacji Rosyjskiej władze Kazachstanu nazywają zautomatyzowany system śledzenia online odbioru i przepływu importowanych towarów, który działa od 1 kwietnia 2023 r. Ogólnie rzecz biorąc, tylko w 2022 roku obroty handlowe między Kazachstanem a Rosją wzrosły o 2 mld USD, do 28 mld USD. Kazachstan może uczestniczyć w reeksporcie do Rosji, na przykład komputerów z Unii Europejskiej. W 2022 roku podaż komputerów do Kazachstanu wzrosła siedmiokrotnie, do 1,2 mld USD. 310 mln USD stanowiły import z UE. Eksport tych produktów z Kazachstanu do Rosji wzrósł w tym samym okresie do 300 mln USD, czyli 2300 razy więcej niż w roku poprzednim.
Prezydent Kassym-Żomart Tokajew również zaprzeczył eksportowi towarów podwójnego zastosowania do Rosji, zauważając, że Kazachstan jest zobowiązany do przestrzegania norm WTO i przestrzega wszystkich zasad rynku międzynarodowego. Jednak część mediów poinformowała, że kazachski EltexAlatau dostarcza do Rosji urządzenia nadawczo-odbiorcze Analog Devices. Znaleziono je na przykład w czołgu T-72B3M używanym przez Rosję na Ukrainie. Grupa Elem dostarczyła Federacji Rosyjskiej co najmniej 300 partii elektroniki, w tym podwójnego zastosowania.
Firmy zarejestrowane w Kazachstanie są również zaangażowane w programy dostaw chipów i dronów do Rosji. Rosyjska firma Stack importuje komponenty do produkcji elektroniki dla FSB, wywiadu i Ministerstwa Obrony. Jego dostawcą jest Da Group 22 z Kazachstanu, która kupuje chipy z niemieckiego Elix-st. Kazachstańskie i niemieckie firmy są własnością rodziny rosyjskich biznesmenów o imieniu Chernet. Jednym z głównych rosyjskich sprzedawców dronów DJI jest firma Celestial Mechanics. Otrzymuje je od kazachskiego Aspan Arba. Aspan Arba istnieje od kwietnia 2022 roku. Jego założycielem jest właściciel Celestial Mechanics Ilja Golberg. Państwowy Komitet Skarbowy Kazachstanu poinformował, że w pierwszym półroczu 2023 roku Kazachstan zapobiegł 276 próbom eksportu produktów podwójnego zastosowania do Rosji.
Gruzja
Od początku inwazji na pełną skalę gruziński rząd przekonywał, że kraj ten nie tylko nie nałoży własnych sankcji na Rosję, ale nie przyłączy się do zachodnich sankcji. Według raportu Transparency International-Georgia w 2022 roku w Gruzji zarejestrowano 17 tysięcy rosyjskich firm, ponad połowa z nich pojawiła się po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę.
W 2023 roku Rosja stała się drugim co do wielkości partnerem handlowym Gruzji pod względem importu i trzecim pod względem eksportu. W szczególności w 2022 roku rosyjski import do tego kraju wzrósł o 79 procent, a eksport do Rosji o 7 procent. W czerwcu 2023 r. wizytę w Tbilisi złożyli James O’Brien, szef Biura Koordynacji Sankcji Departamentu Stanu USA, David O’Sullivan, specjalny przedstawiciel UE ds. sankcji oraz Kumar Iyer, przedstawiciel brytyjskiego Biura Spraw Zagranicznych.
Na konferencji prasowej O’Sullivan powiedział, że UE jest rozczarowana, że Gruzja nie przyłączyła się do sankcji wobec Rosji. „Kraj aspirujący do członkostwa w Unii Europejskiej musi być zgodny z naszą polityką zagraniczną. Ale oceniamy również specyficzną sytuację, w jakiej znajduje się Gruzja, z gospodarczego i geopolitycznego punktu widzenia. Biorąc pod uwagę kontekst, w którym Gruzja musi handlować z Rosją, rozumiemy, dlaczego Gruzja nie przyłącza się do sankcji. W ciągu ostatnich dwóch dni widzieliśmy, że rząd gruziński bardzo poważnie podchodzi do zapewnienia, że kraj nie jest wykorzystywany jako platforma do obchodzenia sankcji.„
Zachodni partnerzy Gruzji byli jednak zaniepokojeni wznowieniem bezpośrednich lotów z Rosją. Dlatego wezwali Gruzję do ściślejszej kontroli towarów, które będą przekraczać, w tym granicy powietrznej.