Kosowska policja wkroczyła na teren północnej Mitrovicy
8 grudnia media obiegła informacja o wkroczeniu do północnej Mitrovicy oddziału kosowskiej policji w asyście pojazdów opancerzonych. W tym regionie znajdują się 4 Gminy Serbskie (Severna Kosovska Mitrovica, Leposavić, Zvečan, Zubin Potok), które utworzono na mocy Porozumień Brukselskich zawartych między Serbią, a Kosowem w 2013r. Zainteresowanie opinii publicznej wzbudziła kwestia, oburzenia jakie podniosły władze Serbii w wyniku pojawia się oddziału policji, który liczebnością mógłby zabezpieczyć mecz na stadionie miejskim w Tychach.
Trudne relacje serbsko-kosowskie obfilarowane są przez szereg postanowień, ustaw, dekretów, czy rezolucji. Niektóre z nich mówią o rodzaju jednostek jakie powinno posiadać Kosowo, a inne nawet definiują w regiony w których dane jednostki mogą operować. Tu warto jeszcze raz wspomnieć o Porozumieniach Brukselskich, a konkretnie o punktach 7, 8 oraz 9.
To właśnie na ten dokument powoływał się kilka dni temu serbski dyrektor biura ds. Kosowa i Metohiji, Petar Petković, twierdząc że „albańska policja* z południa nie ma prawa przebywać na północy Kosowa i Metohiji”.
Podobna sytuacja miała miejsce między innymi w 2017 roku, kiedy pociąg z napisami „Kosowo to Serbia” miał przyjechać z Belgradu do Kosowskiej Mitrovicy. Wówczas oddziały ROSU zostały rozmieszczone na północy Kosowa, aby uniemożliwić wjazd pociągu. Mimo iż Aleksandar Vučić podniósł również wtedy kwestię rozmieszczania innych sił policyjnych niż regionalne na terenie gmin serbskich dowództwo KFOR przedstawiło jasne stanowisko:
„Instytucje Kosowa nie mają obowiązku informowania KFOR o rozmieszczeniu jednostek ROSU na północy Kosowa”
Kilka dni po incydencie z 2017r Prezydent Serbii w trakcie wywiadu dla telewizji PinkTV powiedział, że nie ma pisemnego porozumienia w sprawie rozmieszczenia jednostek ROSU na północy, a jedynie ustne.
Czy tak właściwie jest Policja Kosowska, ROSU, KSF, SIU? Jakie te organy mają możliwości? Czemu tylko „określone” oddziały mogą przebywać na północy Kosowa? Czy Kosowo może mieć armię?
*kosowska policja z innych regionów gdzie większość stanowią Albańczycy
Struktury bezpieczeństwa Kosowa
Od 1999 roku struktury bezpieczeństwa Kosowa przeszły ogromne zmiany. Dzięki wsparciu międzynarodowemu oraz samodzielnym inicjatywom powiązanym z ruchem niepodległościowym udało stworzyć się dobrze rozwinięty apart władzy wykonawczej. Obecnie ponad 9000 funkcjonariuszy policji kosowskiej (KP) podlegającej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych pilnuje porządku publicznego w kraju. Znaczna większość z nich to „funkcjonariusze patrolowi”. Ich obowiązki i kompetencje odpowiadają tym, które znamy chociażby z rodzimych struktur. Zgodnie z artykułem 128 konstytucji Kosowa tamtejsza policja „odzwierciedla różnorodność etniczną narodu Republiki Kosowa” oraz „ma jednolitą strukturę dowodzenia w całej Republice Kosowa, z posterunkami policji odpowiadającymi granicom gmin. [..] Skład etniczny policji w gminie powinien odzwierciedlać w najwyższym możliwym stopniu skład etniczny ludności w danej gminie.”
Aby te punkty mogły lepiej wybrzmieć należy przedstawić strukturę demograficzną Kosowa gdzie około 10% mieszkańców kraju nie jest etnicznymi kosowskimi Albańczykami, jednak w zależności od regionu proporce etniczne mogą być bardzo zachwiane.
| Gmina | Populacja | Albańczycy | Serbowie | Pozostali |
| Severna Kosovska Mitrovica* | 29,460 (100%) | 4,900 (16,63%) | 22,530 (76,47%) | 2,030 (6,89%) |
| Štrpce | 6,949 (100%) | 3,757 (54,06%) | 3,148 (45,30%) | 44 (0,63%) |
| Prisztina | 198,897 (100%) | 194,461 (97,77%) | 458 (0,23%) | 3,978 (2%) |
| Ranilug | 3,886 (100%) | 164 (4,22%) | 3,692 (95.01%) | 30 (0,77%) |
| Peja | 96,450 (100%) | 87,975 (91.22%) | 332 (0.34%) | 8,143 (8,44%) |
(Statystyka może być w pewnym stopniu zakłamana ze względu na bojkot spisu przez część mniejszości serbskiej)
*oficjalne dane szacunkowe – gmina nie brała udziału w spisie z 2011 roku
Stąd też w Porozumieniach Brukselskich, jak i konstytucji Kosowa mowa jest o odzwierciedleniu składów etnicznych gmin w strukturach KP. Ma stanowić to swoiste zabezpieczenie interesów danych grup narodowościowych oraz zapewnienie spokoju społecznego, tak aby np. mniejszość albańska w gminie Ranilug nie stanowiła wyłącznej władzy wykonawczej nad większością serbską.
Każda gmina posiada również Regionalne Jednostki Wsparcia Operacyjnego (ROSU), które prezentują ogólnie pojęty standard oddziałów SWAT. Operatorzy ROSU przechodzą wyspecjalizowane szkolenia aby realizować najniebezpieczniejsze zadania takie jak zwalczanie terroryzmu, tłumienia zamieszek, przeprowadzanie najtrudniejszych aresztowań czy rewizji. Tak samo jak w przypadku całokształtu KP, w ROSU zachowywane jest odzwierciedlenie składu etnicznego gminy, do której przynależy jednostka. Regionalne Jednostki Wsparcia Operacyjnego są bezpośrednią kontynuacją RSCU, czyli Regionalnej Jednostki ds. Przestępczości Ulicznej utworzonej przez nadinspektora Paula Hamlina z Irlandii Północnej. RSCU w przeciwieństwie do ROSU działało jako jeden oddział na potrzeby całego kraju, jednak ze względu na sukcesy tej formacji postanowiono ją powiększyć i przydzielić oddział operatorów do każdej gminy.
Ochroną najważniejszych osób w Kosowie zajmuje się specjalny policyjny oddział – Jednostka Bliskiej Ochrony (CPU). Poza zapewnianiem bezpieczeństwa krajowym VIP-om oddział ma zadanie ochronę zagranicznych dygnitarzy przybywających do Kosowa oraz odpowiada za transport najniebezpieczniejszych przestępców w tym tych podlegających ekstradycji. Dzięki międzynarodowym szkoleniom organizowanym między innymi przez OBWE, policjanci działający w strukturach CPU szybko zdobyli uznanie wśród kolegów po fachu. W temacie tej formacji warto wspomnieć również o Hikmete Imeraj, pierwszej kobiecie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo prezydenta Kosowa.
Głównym oddziałem antyterrorystycznym Kosowa jest Specjalna Jednostka Interwencyjna (SIU). Początki tej formacji w kosowskiej policji sięgają 2003 roku, kiedy to powstała mała jednostka SWAT z dwoma zespołami po 15 policjantów, nazwana wtedy po prostu „Jednostką Specjalną”. Za pierwsze szkolenia odpowiadało dwóch amerykańskich instruktorów, następnie jednostka zdobywała szlify pod okiem operatorów francuskiego GIPN, egipskiego HRF, niemiecki SEK i GSG-9, bułgarskiego SP OPS, amerykańskiego CPU oraz duńskiego PET. Obecnie formacja składająca się z około 100 operatorów, nadzorowana jest przez EULEX, jednak przy międzynarodowej współpracy wdrażana jest droga do pełnej autonomii jednostki pod wyłączną kontrolą Prisztina.
W strukturach kosowskiej policji możemy wyróżnić jeszcze trzy formacje.
Oddział motocyklowy KP w sile 32 policjantów, którego jednym z głównych zadaniem jest wspieranie CPU w eskorcie VIP-ów.
K-9 w licznie około 20 funkcjonariuszy (plus oczywiście psy 🐕), którzy wraz ze swoimi podopiecznymi byli szkoleni w Słowenii
Bomb Squad (IED/EOD) KP który realizuje zadania na terenie całego Kosowa. Oddział realizuje cele związane zarówno rozminowywaniem i neutralizacją niewybuchów z okresu wojny, jak również wykonuje misje wynikające z aktualnych zagrożeń.
Broń palna Policji Kosowa
Nielegalna armia której nie ma – Siły Zbrojne Kosowa
Rezolucja 1244
Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244 z dnia 10 czerwca 1991 roku mówi między innymi o rozbrojeniu struktur militarnych Albańczyków kosowskich:
Pozostałe zapisy sugerują nam, że jedynymi wojskami jakie mają prawo przebywać na terenie autonomii kosowskiej to siły pokojowe ONZ.
Można rzec, że tyle to by było jeśli chodzi ustalenia ONZ. W 1999 roku Armia Wyzwolenia Kosowa (KLA/UÇK), która brała udział w walkach z siłami Federalnej Republiki Jugosławii, zostaje zdemilitaryzowana oraz przekształcona w Korpus Ochrony Kosowa (KPC/KPC), czyli cywilną służbę ratunkową. Część byłych żołnierzy KLA zostaje wcielonych do policji kosowskiej (KP). Do roku 2008 sytuacja zdaje się być stabilna i zgodna z postanowieniami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Szeroka autonomia, czy niepodległość?
17 lutego 2008 roku Kosowo jednostronnie ogłasza niepodległość. Akt ten nie jest akceptowany przez Serbię, która prosi o opinię Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Warto podkreślić sformułowanie „opinię”, ponieważ Serbia nie uznaje Kosowa jako równoważnego podmiotu na arenie międzynarodowej i nie wnioskowała o rozpatrzenie sprawy niepodległości „autonomii kosowa” w formie procesu przez Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, a prosiła tylko o „opinię” prawną. 22 lipca 2010 roku sąd wydaje orzeczenie:
Mimo wszystko niepodległość Kosowa uznaje 97 krajów spośród 193 będących członkami ONZ. Jeśli chodzi o stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ stosunek głosów układa się 3 głosy za (USA, UK, FR) do 2 (RUS, ChRL) przeciw.
Stany Zjednoczone Ameryki wydały również opinię, mówiącą że Serbia straciła prawo do Kosowa w 99′ rozpoczynając tam krwawe czystki etniczne. Należy jednak pamiętać, iż oficjalnie sytuacja Kosowa na arenie międzynarodowej nie jest jest jasna i zero-jedynkowa. Mimo poparcia wielu dużych graczy „zachodniego świata” w opozycji pozostaje np. Hiszpania, czy Rumunia, a Unia Europejska oficjalnie dała wolną rękę krajom członkowskim do uznania lub nie niepodległości Kosowa, bez nawet sugerowania „odpowiedniej” decyzji. Od lat trwa również kampania Serbii i Rosji, między innymi wśród krajów afrykańskich, na rzecz wycofywania poparcia dla uznania „samozwańczej Republiki Kosowa” (serbskie określenie).
15 czerwca 2008 wchodzi w życie konstytucja Kosowa, która mówi w Rozdziale XI (Sektor bezpieczeństwa) o Siłach Bezpieczeństwa Kosowa, które posiadają charakter zawodowy, powinny stać na straży bezpieczeństwa Kosowa i jego obywateli oraz mogą być oddelegowywane za granice w poszanowaniu ich obowiązków międzynarodowych.
Między służbą cywilną, a armią zawodową
We współpracy z KFOR i KDF, na podstawie wytycznych przedstawionych w Planie Ahtisaariego, 21 stycznia 2009 roku zostaje sformowane Kosovo Security Force alb. Forca e Sigurisë së Kosovës (KSF) ns podstawie sił Korpusu Ochrony Kosowa. Kompetencje formacji zostają rozszerzone oraz od tej pory siły bezpieczeństwa mogą nosić lekką broń. Jako wspólny cel uznaje się doprowadzenie KSF do standardów NATO. Pełną zdolność operacyjną (FOC) zgodną z definicjami NATO, Siły Bezpieczeństwa Kosowa uzyskują lipca 2013 r. Jednak ze względu na swoje ograniczone możliwości sprzętowo-personalne (ok. 2200 osób w służbie czynnej), formacja zajmuje się nadal głównie działaniami związanymi z obroną cywilną, pomocą w wypadku kataklizmów czy klęsk naturalnych, misjami saperskimi oraz akcjami ratunkowo-poszukiwawczymi.
W tym też okresie, podobnie jak w strukturach KP, zachowywano różnorodność etniczną odzwierciedlającą krajowe zróżnicowanie. Na przełomie 2013 i 2014 roku około 9% personelu KSF stanowiły mniejszości. Wartym odnotowania jest również fakt liczebności kobiet w KSF, które w 2015 roku stanowiły 8,52% członków służb mundurowych Sił Bezpieczeństwa Kosowa i 32% całego resortu. Spośród 203 kobiet w mundurach Sił Bezpieczeństwa 21 to oficerowie; najwyższą rangą kobietą w Siłach Bezpieczeństwa jest generał brygady.
Mimo iż dowódcy KSF to obywatele Kosowa, a formacja podlega pod kosowskie Ministerstwo Obrony (wcześniej Ministerstwo Sił Bezpieczeństwa Kosowa), oficjalnie według Prisztina jednostki te podlegają pod ONZ i KFOR nie łamiąc tym postanowień rezolucji 1244.
W stronę sił zbrojnych Kosowa
5 marca 2014 r. premier Hashim Thaçi oświadczył, że rząd Kosowa podjął decyzję o natychmiastowym powołaniu Ministerstwa Obrony i o stopniowym przekształceniu Sił Bezpieczeństwa Kosowa w Siły Zbrojne Kosowa (KAF) od 2018 roku. Transformacja ma zakończyć się w 2028 roku i jest nadzorowana przez ekspertów NATO, mimo iż odbiór tej decyzji przez struktury międzynarodowe, w tym NATO, nie był do końca przychylny. Jens Stoltenberg, sekretarz generalny NATO, powiedział iż ubolewa nad decyzją władz Kosowa, które zdecydowały się na przekształcenie KSF w KAF, mimo obaw sojuszu, dodając, że „to posunięcie w złym momencie”.
W lipcu 2018 roku 40 ze 137 Serbów służących w KSF złożyło rezygnację w formie protestu przeciwko rozpoczętej drogi do utworzenia armii kosowskiej. Minister Sił Bezpieczeństwa Kosowa Rustem Berisha stwierdził, że rezygnacje zostały złożone pod naciskiem Belgradu, który to miał posuwać się nawet do „szantażu i gróźb naruszające tym podstawowe prawa człowieka”.
Najważniejsze zmiany związane z transformacją KSF w KAF, to między innymi umożliwienie uzbrojenia jednostek nie tylko w broń lekką, a również sprzęt ciężki w tym opancerzone wozy bojowe, czy czołgi (Ustawa nr 06/L-123 art. 7). Podniesiona ma zostać również liczebność personelu woskowego do 10 000 aktywnych żołnierzy i 5000 rezerwistów, z obecnych 5000 aktywnych żołnierzy i 3000 rezerwistów
Budżet przewidziany dla KSF na rok 2022 wyniósł 102 305 450 €, co stanowi 1,35% PKB kraju. Należy zauważyć na nakłady na siły bezpieczeństwa są stopniowo zwiększane i w 2023 r. wyniosą 123 227 261 €.
Na chwilę obecną mimo oporu ze strony Serbii, Kosowo dąży do utworzenia KAF przy wsparciu krajów NATO, a zwłaszcza USA. 10 000 żołnierzy KAF w razie takiej konieczności nie powstrzymałoby ponad 30 000 tysięcznej armii serbskiej, jednak taka formacja podkreślą podmiotowość Kosowa i jego znaczenie na arenie międzynarodowej.
Wyposażenie, stopnie, dowódcy KSF
Broń ręczna
Broń ciężka i pojazdy
Stopnie wojskowe (po 2012 roku)
Bashkim Jashari – dowódca Sił Bezpieczeństwa Kosowa, najwyższym rangą oficerem w Republice Kosowa i główny doradca wojskowym prezydenta, premiera i Rady Bezpieczeństwa Kosowa
GENERAŁ PORUCZNIK BASHKIM JASHARI
Bashkim Jashari urodził się 15 listopada 1977 roku w Skenderaju. Uczestnik wojny serbsko-kosowskiej. Większość jego rodziny tragicznie zginęła w wyniku działań serbskiej policji i oddziałów paramilitarnych.
Po zakończonym konflikcie Jashari kontynuował karierę wojskową w Siłach Obronnych Kosowa. W 1999 roku został mianowany Zastępcą Dowódcy I Strefy Obrony, natomiast w czerwcu 2001 roku został mianowany Dowódcą tejże strefy. Wraz z utworzeniem Sił Bezpieczeństwa Kosowa w 2009 roku, generał Bashkim Jashari został mianowany na stanowisko Generalnego Inspektora KSF. Do stopnia generała dywizji został awansowany w marcu 2018 roku, a po przekształceniu resortu w którym służył, został przemianowany na Generalnego Inspektora. W listopadzie 2021 r. generał zostaje mianowany dowódcą sił bezpieczeństwa Kosowa.
Słowo od autora
Temat Kosowa jest niezmiernie intrygująco ale również bardzo głęboki. Wieloetniczność, wieloletnie wojny, nowa droga do zachodniego świata po rozpadzie Jugosławii… na pewno jeszcze nie raz wrócimy na Bałkany aby opisać kwestie z nimi związane. Jednak na ten moment chciałbym zwrócić uwagę na pewien aspekt, który potwornie mnie zaintrygował.
Korzystając z Wikipedii, praktycznie zawsze staram się chodzić na strony pisane w języku rodzimym dla treści artykułu. Zachęcam Was do sprawdzenia kilku losowych hasłem na temat konfliktu w Kosowie oraz samego Kosowa w języku angielskim, serbskim i albańskim. Niejednokrotnie pojawiają się treści sprzeczne ze sobą, a na pewno, możemy poznać od razu „opinię zawartą w informacji” każdej ze stron.
Bibliografia
https://askdata.rks-gov.net/pxweb/en/ASKdata/
https://en.wikipedia.org/wiki/Kosovo
https://www.srbija.gov.rs/cinjenice/en/120394
Kamil Dmytryszyn
Ambasador Złej Ambasady